klasa II

Materiały z informatyki dla klasy II gimnazjum
rok szkolny 2014/15 

Rozdział 1 - Zastosowanie komputera w życiu codziennym

1.Rozrywka.

2.Komunikacja.

3.Nauka.

4.Dostęp do informacji.

5.Handel.

6.E-usługi.

7.Reklama.

8.Medycyna.

9.Przemysł.

10.Praca

Komputeryzacja wpływa na różne dziedziny życia, m.in.

- rozwój osobisty człowieka

- rynek pracy

- rozwój ekonomiczny

Zagrożenia związane z komputeryzacją:

- uzależnienie od komputera, internetu

- oszustwa internetowe (bankowe)

- cyberprzemoc

- rozprzestrzenianie wirusów komputerowych i spamu

- kradzież danych i haseł

- izolowanie się ludzi

- rozprzestrzenianie nieprawdziwych informacji

Oznaki uzależnienia od komputera:

- spędzanie coraz większej ilości czasu przed komputerem

- odczuwanie chęci ciągłego prowadzenia rozmów internetowych lub uczestniczenia w grze

- izolowanie się od rówieśników

- zaniedbywanie obowiązków szkolnych i domowych

- kłamstwa związane z ilością czasu poświęcanego grom komputerowym

____________________________________________________________________________

INFORMATYKA - dziedzina nauki i techniki obejmująca technologie przetwarzania informacji oraz technologie wytwarzania systemów przetwarzających informacje.

Przetwarzanie informacji polega na wprowadzaniu do sytemu informatycznego informacji, które są poddawane różnym operacjom, m.in. wyszukiwaniu, porządkowaniu, nanoszeniu zmian i poprawek, drukowaniu, wykonywaniu obliczeń, wykresów itp.

Dane wprowadzane do komputera są przetwarzane na język zrozumiały dla komputera, czyli tzw. kod binarny (dwójkowy). Informacje zapisane w ten sposób mają postać ciągu zer i jedynek.

Obecnie każda informacja przechowywana w komputerze (złożona z cyfr, liter, rysunków, dźwięków) jest zapisana w postaci dwójkowej, czyli za pomocą dwóch cyfr: 0 i 1.

Jednostki pamięci komputerowej:

najmniejszą jednostką jest bit (b) - ma wartość 0 lub 1

1 bajt (B) - składa się z 8 bitów i przechowuje jeden znak, np. literę lub cyfrę

1 kilobajt (kB) = 1024 B

1 megabajt (MB) =1024 kB

1 gigabajt (GB) =1024 MB

1 terabajt (TB) =1024 GB

1 petabajt (PB) =1024 TB

1 eksabajt (EB)

1 zettabajt (ZB)

1 jottabajt (YB)

1 brontobajt (BB)

__________________________________________________________________________

BHP - zasady wykonywania pracy w warunkach, które nie zagrażają zdrowiu i życiu człowieka.

Negatywne skutki długotrwałej pracy z komputerem:

- zmęczenie wzroku, pieczenie, łzawienie oczu, pogorszenie ostrości widzenia, syndrom Sicca - wysychanie i zmętnienie rogówki oka

- syndrom RSI - "zespół urazów wynikających z chronicznego przeciążenia", bóle pleców, szyi, rąk, nóg, mięśni

- zwyrodnienia układu kostno-mięśniowego

- bóle głowy i stres, drażliwość, osłabienie koncentracji

Zasady bhp:

- odpowiednia organizacja stanowiska pracy z komputerem (biurko, krzesło obrotowe, klawiatura ergonomiczna)

- oświetlenie

- monitor spełniający normy TCO (normy odświeżania obrazu), EPA (norma zmniejszonego poboru energii), MPR II (norma dopuszczalnego poziomu promieniowania elektromagnetycznego wydzielanego przez monitor)

- listwa przeciwprzepięciowa

- zachowanie czystości monitora i innych urządzeń

WARTO WIEDZIEĆ:

Monitor jest źródłem promieniowania elektromagnetycznego, które nie jest obojętne dla organizmu człowieka.

Częstotliwość odświeżania obrazu to liczba odświeżeń obrazu w ciągu sekundy, decydująca o stabilności obrazu. Im wyższa częstotliwość, tym słabszy efekt migotania i mniejsze zmęczenie oczu użytkownika. Podawana w hercach (Hz)

Dla monitorów CRT (kineskopowych) norma częstotliwości odświeżania wynosi 85 Hz (herców)

Dla monitorów LCD (ciekłokrystalicznych) - 60 do 75 Hz.

__________________________________________________________________________

Prawo autorskie - zespół przyjętych norm i aktów prawnych mających na celu zabezpieczenie wytworu ludzkiej działalności przed nielegalnym rozpowszechnianiem, kopiowaniem czy czerpaniem korzyści majątkowych. Prawem autorskim objęte są m.in. dzieła muzyczne, architektoniczne, plastyczne, literackie oraz programy komputerowe.

W Polsce prawo autorskie jest regulowane ustawą z dn. 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim  i prawach pokrewnych.

Więcej na ten temat na http://pa.ok.oeiizk.waw.pl/?cat=6

Kupując legalny program, otrzymujemy licencję.
Licencja - umowa między producentem a użytkownikiem dotycząca zasad użytkowania produktu.
Nierespektowanie licencji jest naruszeniem prawa!

W ramach licencji użytkownik może:
-  zainstalować program na swoim komputerze i z niego korzystać
- może wykonać jedną kopię zapasową programu
- może korzystać z pomocy technicznej

Rodzaje licencji:
1. licencje komercyjne (programy płatne)
2. freeware (programy bezpłatne, bez reklam, ale nie można ich używać w celach zarobkowych)
3. adware (programy bezpłatne, z reklamami)
4. shareware (program do przetestowania na określony czas, np. 30 dni, lub określoną ilość uruchomień potem trzeba go odinstalować lub za niego zapłacić)
5. demo (program reklamowy, bez udostępnionych niektórych funkcji, np. zapisu czy drukowania)
6. public domain ( programy nie objęte prawem autorskim lub do których prawa te wygasły)

Powszechna Licencja GNU GPL - licencja wolnego oprogramowania, która gwarantuje użytkownikom :
- wolność uruchamiania programu w dowolnym celu
- wolność analizowania, jak program działa i dostosowywania go do swoich potrzeb
- wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej kopii programu
- wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność

Piractwo komputerowe - działalność ludzka naruszająca przepisy prawa autorskiego w zakresie programów komputerowych i innych form twórczości związanej z komputerami, np. kopiowanie gier, programów komputerowych, muzyki, filmów.

Piractwo komputerowe jest przestępstwem ściganym z mocy prawa.

_______________________________________________________________________

BUDOWA KOMPUTERA

Elementy zestawu komputerowego:

- jednostka centralna

- urządzenia peryferyjne (urządzenia znajdujące się poza obudową)

Wnętrze komputera (jednostki centralnej):

- płyta główna

- procesor (złożony układ elektroniczny wykonujący operacje arytmetyczno-logiczne zgodnie z ciągiem instrukcji)

- pamięć wewnętrzna ROM i RAM

- radiator (pozwala odprowadzać ciepło), wentylatory

- karty rozszerzeń: graficzna, dźwiękowa, sieciowa, telewizyjna

- dysk twardy

- napęd CD-ROM/DVD lub nagrywarka CD-RW/ DVD-RW

- zasilacz

Rodzaje pamięci:

- wewnętrzne:

ROM – pamięć stała, tylko do odczytu, zapisane w niej są polecenia do uruchomienia komputera

RAM – nietrwała, operacyjna, przechowywane są w niej dane operacyjne powstające w czasie pracy na komputerze, po wyłączeniu komputera ginie bezpowrotnie

- zewnętrzne:

- dysk twardy (HDD)

- dysk przenośny (SDD)

- pamięć typu flash – pendrive, karta SD, SDXC do aparatów fotograficznych

- płyty: CD-ROM, CD-R, CD-RW, DVD, DVD-RW, Blu-ray (BD)

 WARTO WIEDZIEĆ:

Pojemność płyty CD to 700-800 MB, 

DVD - 4,7 GB do 17 GB,

Blu-ray - 25 GB do 400 GB

Urządzenia peryferyjne:

- monitor: kineskopowy CRT, ciekłokrystaliczny LCD, plazmowy PDP

- mysz (w laptopach trackball, touchpad)

- drukarka: igłowa, atramentowa, laserowa

- skaner (umożliwia przetworzenie obrazu z nośnika fizycznego na postać cyfrową)

- ploter (urządzenie do drukowania dużych formatów, map, schematów technicznych, planów)

- mikrofon

- głośniki, słuchawki

- modem (przetwarza dane i przesyła je między komputerami z użyciem standardowej linii telefonicznej)

- router (łączy różne sieci komputerowe, rozdziela sygnał umożliwiający połączenie z internetem)

- kamera internetowa


CIEKAWOSTKA:
Monitory wyświetlają barwne obrazy w oparciu o model barw RGB (Red - czerwony, Green - zielony, Blue niebieski) 
Drukarka kolorowa wykorzystuje model barw CMYK (Cyjan - turkusowy, Magenta - fuksja, Yellow - żółty, blacK - czarny


Kupując monitor zwróć uwagę na następujące parametry:
- plamka, im mniejsza, tym dokładniejszy obraz
- rozdzielczość, czyli liczba pikseli w poziomie i pionie, im większa, tym lepiej
- częstotliwość odświeżania, decyduje o stabilności obrazu, im wyższa, tym słabszy efekt migotania i mniejsze zmęczenie oczu
- rozmiary ekranu, czyli przekątna ekranu wyrażona w calach (cal=2,54 cm)



Podłączenie urządzeń zewnętrznych

Port - złącze w komputerze służące do podłączania urządzeń zewnętrznych, np. myszy, klawiatury, modemu. Umożliwia komunikację pomiędzy elementami komputera.


Rodzaje portów:
- PS/2 (okrągłe, w starszych modelach służy do podłączenia myszy - kolor zielony, klawiatury - kolor fioletowy)

- COM (uniwersalny port szeregowy, w starszych modelach służył do podłączenia modemu)

- RJ-45 ( służy do podłączenia modemu zewnętrznego lub rutera)

- LPT (port równoległy służący do podłączenia drukarki)

 

- USB (uniwersalne porty służące po podłączenia wielu urządzeń, np. drukarki, myszy, klawiatury, skanera, aparatu fotograficznego)



__________________________________________________________________

SYSTEM OPERACYJNY

System operacyjny - program, który sprawuje pełną kontrolę nad działaniem komputera i umożliwia komunikowanie się z użytkownikiem. Organizuje sposób rozmieszczenia plików na dysku i współpracę z urządzeniami peryferyjnymi zestawu. Uruchamiany jest po włączeniu komputera i działa aż do jego wyłączenia.

Do zadań systemu operacyjnego należy:

- komunikowanie się z użytkownikiem i reagowanie na jego polecenia,

- zapewnienie komunikacji między wszystkimi elementami i urządzeniami komputera,

-  kontrola urządzeń wejścia/wyjścia,

- instalowanie i uruchamianie programów, 

- gromadzenie danych na dysku i zarządzanie nimi,

- wykonywanie operacji na plikach (np. kopiowanie, przenoszenie).

 Popularne systemy operacyjne:

- Windows (wersje 3.11, 95, 98, XP, Vista, 7, 8, 8.1),

- Linux dla komputerów IBM PC,

- Unix dla większych komputerów, 

- Mac OS

Oprogramowanie (ang. software) - programy wykorzystywane przez komputer, umożliwiające wykonywanie konkretnych operacji oraz właściwe komunikowanie się użytkownika z komputerem.

Instalacja programu to umieszczenie plików programu na dysku twardym komputera, przydzielenie programowi określonych zasobów (miejsca na dysku, pamięci), przystosowanie programu do współdziałania z innymi urządzeniami, np. drukarką, kartą grafiki.

Można wyróżnić programy:
- systemowe (niezbędne do poprawnego działania systemu komputerowego),
- narzędziowe (np. programy antywirusowe),
- użytkowe (służące użytkownikowi do wykonywania konkretnych zadań, np. rysowania, pisania),
- edukacyjne.

Jest jeszcze wiele innych kategorii oprogramowania, np. gry komputerowe, języki programowania itd. 

 

 Aplikacja - to użytkowy program komputerowy bezpośrednio komunikujący się z użytkownikiem, przeznaczony do wykonywania zadań określonego rodzaju. 

Wyróżnić można aplikacje dla następujących grup zadań:

- wykonywanie operacji na plikach (np. kopiowanie, przenoszenie).

- opracowanie tekstu - edytory tekstu,

- tworzenie i obróbka grafiki - edytory grafiki,

- obliczenia matematyczne i ekonomiczne - arkusze kalkulacyjne,

- publikacja czasopism i książek - systemy składu (DTP),

- tworzenie i utrzymywanie baz danych - systemy zarządzania bazami danych,

- prace projektowe - systemy CAD,

- usługi w sieci Internet - przeglądarki

__________________________________________________________________________

Dla systemów z rodziny Windows charakterystycznym elementem są okna.

Okno to miejsce na ekranie, element graficznego interfejsu użytkownika, w którym system operacyjny lub inny program udostępnia użytkownikowi menu, programy, dokumenty, informacje.

Rozróżniamy: 

- okna komunikatów, 

- okna dialogowe, 

- okna programów.

Może być otwartych jednocześnie wiele okien, ale aktywne może być tylko jedno.

Na oknach można wykonywać operacje: przesunięcia, zwinięcia i rozwinięcia, zamknięcia, zmiany rozmiarów.

Elementy okna programu: pasek tytułu; przyciski: minimalizuj, maksymalizuj, zamknij; ruchome suwaki, zawartość okna (obszar roboczy).

 Pulpit to powierzchnia robocza na ekranie monitora podczas pracy z komputerem. Jest elementem graficznego interfejsu użytkownika.
Pulpit reprezentuje na ekranie system plików i programów.

Podstawowymi elementami pulpitu są ikony, okna z otwartymi programami, pasek zadań.

Ikona to mały obrazek reprezentujący określony element systemu, funkcję programu, dysk, program, dokument. Ułatwia przeszukiwanie dysków, uruchamianie programów i często używanych dokumentów.

Skrót  to element umożliwiający łatwe uruchamianie aplikacji, dokumentu.

Folder to miejsce gromadzenia i przechowywania plików i innych podfolderów.

___________________________________________________________________________

 PLIKI I FOLDERY

Foldery i pliki tworzą hierarchię, zwaną strukturą folderów.

Każdy plik ma swoją nazwę, na którą się składa nazwa nadana przez użytkownika (powinna sugerować jego zawartość), kropka oraz rozszerzenie. Rozszerzenie nadawane jest plikowi przez system i określa rodzaj pliku (tekstowy, graficzny, dźwiękowy).
Rozszerzenie zależy od aplikacji, w której powstał dany plik.

Rodzaje plików i ich rozszerzenia:

1. tekstowe (doc, docx, txt, wps, PDF, html)

2. graficzne (bmp, JPG, gif, png, cdr, tiff)

3. dźwiękowe (mp3, wav, mid, acc)

4.filmowe (avi, mov, mpg, flv, mp4)

5.wykonywalne (exe, com, bat)

6.archiwa (zip, rar, arj, cab)

MS Word – doc

MS Excel – xls

MS PowerPoint – ppt

MS Access - mdb

Do wyszukiwania plików można stosować znaki wieloznaczne:

* - zastępuje dowolny ciąg znaków, cyfr

? – zastępuje dowolny jeden znak

___________________________________________________________________________

KOMPRESJA I DEKOMPRESJA DANYCH

Kompresja danych to zapis pliku ze zmniejszeniem jego wielkości. Pozwala na odtworzenie jego pierwotnej postaci.

Rodzaje kompresji:

- ilościowa (bezstratna) zmniejszenie wielkości bez utraty jakości

- jakościowa (stratna) zapisywane są tylko dane niezbędne do odtworzenia pliku

Dekompresja – odtworzenie danych mających postać skompresowaną.

Programy do kompresji danych: ZIP, WinZIP, WinRAR, 7-Zip

Aplikacje służące do zarządzania danymi: Eksplorator Windows, Total Commander.

 

 

  ________________________________________________________________________

BEZPIECZEŃSTWO KOMPUTERA I DANYCH

Jak dbać o bezpieczeństwo komputera?

•      Należy stosować zabezpieczenia

•      Trzeba dbać o aktualizacje

•      Instalować niezbędne programy

Poziom zabezpieczeń komputera

•      Sprawdzamy go w Centrum zabezpieczeń (Start/Panel sterowania)

•      Znajdują się tam: zapora systemu Windows (włączone), aktualizacje automatyczne (włączone), ochrona przed wirusami (aktualne)

Co to jest wirus komputerowy?

•      Program, który dołącza się do innych programów bez zgody użytkownika komputera.
Może kasować pliki, niszczyć dane na dyskach twardych oraz powielać własny kod.

Jak uchronić komputer przed wirusem?

•      Zainstaluj program antywirusowy

•      Systematycznie aktualizuj bazę wirusów

•      Zaplanuj skanowanie (raz w tygodniu) dysków twardych komputera

•      Każdorazowo skanuj nośniki pamięci przenośnej natychmiast po ich włożeniu do komputera

•      Instaluj tylko programy zakupione w autoryzowanych punktach sprzedaży

•      Twórz kopię zapasową dysku twardego

•      Nie otwieraj załączników poczty elektronicznej pochodzącej od nieznanych nadawców

Jak dbać o bezpieczeństwo danych?

•      Należy wykonać kopię zapasową plików i ustawień.

Start/Wszystkie programy/Narzędzia systemowe/Kopia zapasowa

Pomoże nam w tym Kreator kopii zapasowej.

Przywracanie systemu

•      Polega na przywróceniu poprzednich ustawień plików systemowych, programów.

Wykonujemy go, gdy komputer ulegnie awarii, np. po instalacji sterowników urządzenia lub instalacji oprogramowania.

Aby stworzyć punkt przywracania trzeba włączyć funkcję Przywracanie systemu.
Mój komputer/Właściwości/ Właściwości systemu/ Przywracanie systemu/
usuwamy zaznaczenie
Wyłącz Przywracanie systemu na wszystkich dyskach

•      Przywracanie systemu uruchamiamy

Start/Wszystkie programy/Akcesoria/ Narzędzia systemowe/Przywracanie systemu